فولیک اسید

فولیک اسید

فولیک اسید، ماده مفیدی است که با مصرف برخی از غذاها می توان نیاز بدن به این ماده را تامین کرد. این ماده را با نام های فولات یا فلاسیون نیز نامگذاری می کنند. فولات به طور طبیعی در غذاهایی مانند اسفناج، مارچوبه، کدو، کلم بروکسل، آووکادو و غیره یافت می شود. در صورتی که اسید فولیک به صورت تجاری توسط کارخانه های داروسازی به تولید می رسد. این ماده نوعی ویتامین B9 است که باید در رژیم غذایی روزانه هر فردی وجود داشته باشد، زیرا با تامین این ویتامین در بدن عملکرد سلول ها بهبود پیدا می کند و رشد آنها سرعت می گیرد.

به واسطه فولات، تولید و بازسازی DNA و گلبول های قرمز به سرعت اتفاق می افتد. از این رو کودکان و زنان باردار باید روزانه مقدار مشخصی از این ماده را دریافت کنند، زیرا کمبود این ماده سبب بروز کم‌ خونی مگالوبلاستیک، افزایش ابتلا به بیماری‌ های قلبی و نقص‌ های مادرزادی می شود. برخی از علل مهم کاهش این ماده در بدن شامل بارداری، اعتیاد به الکل، دیالیز، مصرف برخی از داروها، کاهش اسید معده، بروز برخی از بیماری ها، نداشتن رژیم غذایی سالم و غیره هستند. از این رو در شرایط حاد پزشک مصرف مکمل های اسید فولیک را تجویز می کند.

فولیک اسید چه ماده ای است؟

اسید فولیک، ماده ای بسیار مفید از گروه ویتامین های B است که با نام ویتامین B9، ویتامین Bc یا فولات نیز شناخته می‌ شود. البته فولات نوع طبیعی این ماده است که از طریق مصرف غذاها به  بدن وارد می شود. اسید فولیک نوع مصنوعی و پایدار ویتامین B9 است که توسط کارخانجات داروسازی به تولید می رسد و به صورت مکمل در فرم قرص، کپسول و محلول تزریقی به بازار عرضه می شود. این ماده در غذاهای فرآوری شده یا انواع مولتی ویتامین ها وجود دارد. از این رو در زمان کمبود این ماده در بدن، مصرف مکمل های اسید فولیک از بروز عوارض ناگوار کمبود این ماده جلوگیری می کند.

فولیک اسید عملکرد اندام های بدن به خصوص سلول های خونی، سیستم عصبی، بازسازی و سنتز DNA را ارتقا می دهد و بدین طریق، در سلامت بدن نقش مهمی دارد. شکل طبیعی این ماده فولات نام دارد که از فولیوم به معنای برگ درخت گرفته شده است. از این رو با مصرف برخی از غذاها، مقدار کافی از این ماده به بدن راه پیدا می کند. فولات طبیعی غیرفعال است و برای مفید واقع شدن در بدن باید به نوع فعال آن تبدیل شود که این اتفاق در دستگاه گوارش رخ می دهد. اسید فولیکی که با مصرف مکمل ها به بدن وارد می شود، برخلاف فولات در کبد و بافت های دیگر بدن تبدیل به نوع فعال می شود.

فواید اسید فولیک در بدن چیست؟

در صورتی که مقدار مشخصی از این ماده به بدن وارد شود، فواید زیر را برای سلامتی بدن به همراه خواهد داشت:

جلوگیری از ناهنجاری های مغزی

کمبود فولیک اسید در بدن زنان باردار به خصوص در هفته های اول بارداری، موجب نقص سیستم عصبی نوزادان می شود. با آسیب به عصب، ناهنجاری های مغزی، مشکلات شکاف ستون فقرات مانند اسپاینا بیفیدا و آنانسفالی (تولد نوزاد بدون جمجمه یا بدون قسمتی از مغز) اتفاق می‌ افتد. برای جلوگیری از این عارضه، 90 درصد زنان باردار باید روزانه 400 میکروگرم از مکمل های این ماده را مصرف کنند. البته به بانوان باردار توصیه می شود از مکمل متیل فولات یا همان 5-MTHF یا B9 استفاده کنند، زیرا این مکمل ها نوع فعال ویتامین B9 هستند و به راحتی در بدن جذب می شود.

جلوگیری از ابتلا به سرطان

یکی دیگر از مزایای مصرف این مکمل ها، مقاوم سازی بدن در برابر بیماری های مهلک است. سرطان پستان، ریه، پانکراس و روده از جمله خطرناک ترین نوع سرطان ها هستند که ممکن است در اثر کمبود فولات در بدن ایجاد شوند. با تامین این ماده در بدن، سلول ها به رشد طبیعی خود ادامه می دهند و امکان تغییر در ساختار آنها یا ژن ها بسیار کاهش پیدا می کند. همانطور که می دانید پیدایش سرطان ها به دلیل تکثیر بی رویه و غیرطبیعی سلول ها است. کمبود فولات یا فولیک اسید، موجب گسترش این سلول ها و تغییر در ساختار DNA می شود که نتیجه آن پیدایش انواع سرطان هاست.‌

کاهش سطح هموسیستئین

فولات یا ویتامین B9 کافی در بدن، موجب کاهش سطح هموسیستئین می شود. این مولکول التهابی، یکی از دلایل بروز بیماری های قلبی به شمار می رود. میزان کافی از این ماده در تولید میتونین نیز تاثیرگذار است. این اسید آمینه در فرآیند ساخت پروتئین ها نقش مهمی دارد. این ماده به تبدیل هموسیستئین کمک بسیاری می کند. بنابراین کمبود فولات در کند شدن این پروسه و افزایش سطح هموسیستئین نقش اساسی دارد. با این حال برخی از مطالعات نشان می دهد که کاهش بیماری های قلبی با کاهش سطح هموسیستئین مطابقت ندارد. دلیل این اتفاق نیز هنوز مشخص نشده است و به احتمال زیاد عوامل دیگری نیز در کاهش بیماری های قلبی نقش دارند.

درمان مشکلات افسردگی

بر اساس تحقیقات به عمل آمده، بیماران مبتلا به افسردگی نسبت به سایر افراد دارای فولیک اسید خون پایین تری هستند. به همین دلیل مصرف مکمل های این ماده همراه با داروهای ضد افسردگی به درمان این بیماران کمک بسیاری می کند. فواید دیگر اسید فولیک در بدن شامل موارد زیر می شوند:

• تولید و بازسازی DNA
• کمک به تکثیر طبیعی سلول ها
• بهبود کارایی گلبول‌ های قرمز خون
• جلوگیری از کاهش وزن نوزاد در زمان تولد
• برطرف کردن ضعف رشد جنین در رحم
• پیشگیری از لب شکری شدن نوزاد
• کمک به زایمان به موقع
• جلوگیری از سقط جنین
• کمک به کنترل قند در افراد دیابتی
• افزایش تاثیر روش های باروری در افراد نابارور
• کمک به درمان کم‌ خونی مگالوبلاستیک
• کاهش التهاب در بدن
• کمک به کاهش عوارض جانبی برخی از داروها
• کاهش خطر ابتلا به بیماری‌ های قلبی در افراد دارای نارسایی کلیه

چه غذاهایی حاوی فولیک اسید هستند؟

همانطور که گفته شد، اسید فولیک نوع مصنوعی فولات است که در ترکیبات مکمل ها و غذاهای فرآوری شده وجود دارد. از این رو با مصرف مواد غذایی طبیعی این ماده در بدن تامین نمی شود، زیرا این ویتامین در مکمل های دارویی و محصولات فرآوری شده وجود دارد. برخی از غذاهای غنی از این ماده شامل موارد زیر می شوند:

• نان
• غلات صبحانه
• مارچوبه
• کیک ها
• آرد ذرت
• آبمیوه ها
• نوشیدنی های انرژی زا
• پاستا
• برنج سفید و قهوه‌ ای

فولات طبیعی در چه مواد غذایی وجود دارد؟

نوع طبیعی این ماده با مصرف برخی از مواد غذایی در بدن تامین می‌ شود. این مواد شامل موارد زیر می شوند:

• سبزیجات دارای برگ سبز: اسفناج، کاهو و بروکلی
• حبوبات: نخود، لوبیا و عدس
• میوه ها: لیمو، موز و ملون

به چه مقدار ویتامین B9 یا فولیک اسید در روز نیاز است؟

هر فردی در طول روز به مقدار مشخصی از این ماده نیاز دارد. این میزان بر اساس سن و شرایط هر فرد متفاوت است که به صورت زیر عنوان می شود:

• نوزادان از بدو تولد تا 6 ماهگی به 65 میکروگرم از اسید فولیک نیاز دارند.
• نوزادان 7 تا 12 ماهه باید 80 میکروگرم از این ماده را دریافت کنند.
• کودکان 1 تا 3 ساله به 150 میکروگرم از این ماده در روز نیاز دارند.
• کودکان 4 تا 8 سال باید 200 میکروگرم اسید فولیک دریافت کنند.
• مقدار مورد نیاز این ماده در کودکان 9 تا 13 سال، 300 میکروگرم است.
• نوجوانان در سنین بین 14 تا 18 سال و بزرگسالان به 400 میکروگرم فولات در روز نیاز دارند.
• خانم‌ های باردار باید 600 میکروگرم از این ماده را به صورت روزانه دریافت کنند.
• خانم‌ های شیرده به 500 میکروگرم از فولات در روز نیاز دارند.

چه عواملی موجب کمبود فولات‌ در بدن می شوند؟

بدون شک کمبود این ماده در بدن به دلایل متفاوتی ایجاد می شود که برخی از رایج ترین آنها شامل موارد زیر هستند:

• عدم مصرف روزانه مواد غذایی حاوی فولات یا فولیک اسید
• ابتلا به برخی از بیماری‌ ها مانند سلیاک، بیماری آکلرهیدریا (کاهش اسید معده)
• جراحی معده یا دستگاه گوارش
• مصرف برخی از داروهای مخل جذب فولات مانند متوترکسات و سولفاسالازین
• مصرف بی رویه الکل
• بارداری
• دیالیز
• آنمی همولیتیک

افزایش مقدار اسید فولیک در بدن چه عوارضی به همراه دارد؟

مصرف بی رویه هر ماده ای موجب وارد شدن آسیب به بدن می شود. از این رو بهتر است مکمل این ماده را در میزان مشخص شده مصرف کنید، زیرا مصرف بیش از حد آن در بدن موجب افزایش اسید فولیک متابولیزه نشده در خون می شود. مصرف مکمل های فولیک اسید باید بر اساس دوز مشخص شده باشد. در صورتی که مصرف این ماده بیش از 1000 میکروگرم در روز باشد، بروز عوارض جانبی زیر دور از انتظار نیست:

• بروز علائم کمبود ویتامین B12
• افزایش احتمال ابتلا به زوال عقل در افراد بزرگسال
• تضعیف سیستم ایمنی بدن
• افزایش رشد توده های سرطانی
• جلوگیری از سرعت رشد مغز در کودکان
• حالت تهوع
• نفخ
• بی خوابی

فولات به شکل 5-MTHF چیست؟

به شکل فعال فولات در بدن 5-MTHF یا ویتامین B9 می گویند. این ماده در واقع نمک کلسیم است که در نوع مکمل به تولید می رسد. فولیک اسید دریافت شده از مواد غذایی در دستگاه گوارش تبدیل به 5-MTHF می شود که شکل فعال این ماده در بدن است. در واقع آنزیم MTHFR وظیفه تبدیل فولات به 5-MTHF را بر عهده دارد.

این آنزیم در بدن افراد مختلف بسیار متفاوت عمل می کند. به همین دلیل تبدیل فولات به 5-MTHF در هر فرد متفاوت است. از این رو مصرف مکمل فولات به شکل 5-MTHF از کمبود فولات ناشی از عدم تبدیل آن به شکل فعال در بدن جلوگیری می کند. این ماده پایدار به راحتی توسط بدن جذب می شود و نسبت به اسید فولیک فعال تر است.

علائم و نشانه های کمبود فولات در بدن چیست؟

کمبود این ماده در بدن خود را با علائم‌ زیر نشان می دهد:

• افزایش سطح هموسیستئین در خون
• کم خونی مگالوبلاستیک (کم خونی با سلول های قرمز بزرگ)
• تحریک پذیری
• تنگی نفس
• احساس خستگی
• احساس ضعف در بدن
• گردش آزاد اسید فولیک

بهترین برند مکمل فولیک اسید

همانطور که اشاره شد، فولیک اسید نوع مصنوعی و پایدار فولات یا ویتامین B9 است که از طریق مصرف مکمل ها و غذاهای فرآوری شده در بدن تامین می شود. این ماده برای رشد سلول های بدن، بازسازی و تولید DNA، عملکرد صحیح گلبول های قرمز خون و سلامت کلی بدن بسیار ضروری است. مصرف روزانه این ماده برای هر فرد بزرگسال 400 میکروگرم است. البته زنان باردار باید 600 میکروگرم از آن را در هفته های اول بارداری مصرف کنند. برخی از بهترین مکمل های حاوی فولیک اسید عبارتند از:

• قرص بادی فت دابل کات دایت لاین ویتامین هاوس
• قرص فولیک اسید 800 آپوویتال
• قرص آیزن و ید و فولیک اسید یوروویتال​​​​​​​
• قرص فولیک اسید هلث اید 400 میکروگرم​​​​​​​

جمع بندی

فولیک اسید، موجب کاهش سطح هموسیستئین، درمان کم خونی مگالوبلاستیک، جلوگیری از ایجاد مشکلات مغزی در جنین، پیشگیری از برخی سرطان ها و غیره می شود. البته میزان زیاد اسید فولیک نیز خطر ابتلا به سرطان را نیز افزایش می دهد. بنابراین باید توجه داشته باشید که دوز مصرفی مشخص شده این مکمل را نباید تغییر داد.